روایت‏شناسی سفرنامه‌ها کلاویخو: بازسازی زندگی روزمره در قرن هشت و نه خورشیدی

این مقاله به رابطۀ تحلیلی بین اصول آکادمیک و رشته‌های ارتباطات و مطالعات فرهنگی و نسبت آنها با مطالعات انسان‌شناختی از جمله سفرنامه‌ها و بازمانده‌های تولیدات تاریخی قرون گذشته‏، از یک‌سو،‏ و مسائل روش‌شناختی بازسازی شواهد تاریخی از سوی دیگر، می‌پردازد تا جنبه‌های بافتارشناسانۀ زندگی روزمره در گذشته را آشکار کند. لازم به توضیح است که منظور از بافتار، همان جزئیات زندگی روزمره است که اغلب در تاریخ‌نگاری، آن‌طور که «مکتب آنال»[1] می‌خواهد، مورد غفلت واقع شده است. این مقاله با روش تحلیل متن، به مطالعۀ زندگی روزمرۀ مردم ایران در عصر ماقبل صفوی (قرن هشتم خورشیدی) یعنی عصر مغول و تیموریان و از منظر سفرنامۀ کلاویخو (نمایندۀ پادشاه اسپانیا و جهانگرد اسپانیایی)، می‌پردازد. ضمناً این مقاله تفاوت بین دو تحلیل سفرنامۀ کلاویخو و تذکره‌الاولیاء عطار نیشابوری را نشان می‌دهد؛ به‌ویژه اینکه عطار نیشابوری مشاهداتش را با توجه به تجربۀ‌زیسته‌اش تنظیم کرده بود، در حالی‌که کلاویخو ایرانی نبود و تجربه زیسته ایرانی نداشته است و صرفاً مشاهده‌گر مشارکت‌کننده بوده است. در عین حال مشاهداتش برای فهم بافتار و بستر زندگی روزمرۀ ایرانی در زمان ماقبل صفویه اهمیت فراوانی دارد. این مطالعه را با تأکید بر خوراک، پوشاک و مسکن از یک‌سو و فرهنگ سیاسی مردم و دولت از سوی دیگر انجام خواهم داد. در پایان مقاله، رابطۀ بین ساخت قدرت و زندگی روزمره را بحث می‌کنم تا روایتی جدید را از زندگی روزمره در عصر مغول و تیموریان ارائه کنم.   [1] ـ Annales School